Βιογραφία

O «Yanko» Jean Varda δέχθηκε επιρροή από τα σημαντικά καλλιτεχνικά ρεύματα  του εικοστού αιώνα, όπως ο κυβισμός, ντανταϊσμός και ο υπερρεαλισμός. Ήταν θαυμαστής των φωτεινών χρωμάτων που χρησιμοποιούσαν οι Matisse και Bonnard και αγαπούσε τα  σχέδια του μεγάλου καλλιτέχνη Paul Klee. Έμπνευση του ήταν το φως και το χρώμα και των βυζαντινών εικόνων.

Γεννημένος από Έλληνες γονείς στη Σμύρνη το 1893, περνά τα παιδικά του χρόνια ανάμεσα  στη Σμύρνη, την Αλεξάνδρεια και την Αθήνα. Ως έφηβος πια στην Αθήνα  έχει τη φήμη του «παιδί θαύμα» και ζωγραφίζει πορτρέτα γνωστών Αθηναίων.

To 1913 πηγαίνει στο Παρίσι για σπουδές στην L'Ecole des Beaux Arts. Σύντομα το ταλέντο και η χαρισματική του προσωπικότητα ξεχωρίζουν από κορυφαίους καλλιτέχνες και διανοούμενους της εποχής – από τον Pablo Picasso και τον Georges Braque μέχρι τον Henry Miller και την Anaïs Nin .Στο Παρίσι μοιράζεται το στούντιο με τον Georges Braque. Όταν είδε ο Picasso τα έργα του  Varda, λέγεται ότι παρατήρησε σχετικά: «Είσαι ένας  ακαδημαϊκός  ζωγράφος. Δεν είσαι σύγχρονος ζωγράφος”. Ο Varda αποφασίζει γρήγορα να αποβάλει τον ακαδημαϊκό του χαρακτήρα ασχολούμενος με τον σουρεαλισμό και το Dada. Μετακομίζει  στο Λονδίνο κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, γίνεται χορευτής μπαλέτου στο Imperial Royal Ballet in London και συναναστρέφεται με προσωπικότητες Avant Garde της πόλης.

Το 1922 ο Varda επιστρέφει  στο Παρίσι και άρχισε να ζωγραφίζει ξανά. Από το 1923, περνά  τα περισσότερα καλοκαίρια του στο Cassis, στη νότια Γαλλία, μοιραζόμενος το σπίτι Villa Les Mimosas του ζωγράφου, συλλέκτη και ιστορικού τέχνης Roland Penrose. H Villa Les Mimosas΄γίνεται   τόπος συνάντησης  γνωστών καλλιτεχνών μεταξύ των οποίων οι Braque, Miró, Derain, Max Ernst, Roger Fry, Clive Bell, Duncan Grant, Gerald Brenan, Wolfgang Paalen κ.α.

Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1930 ο Varda ανέπτυξε ένα είδος ψηφιδωτού που περιλάμβανε τη χρήση κομματιών σπασμένων καθρεφτών. Δημιουργούσε  γρατζουνιές στο πίσω μέρος των κομματιών του καθρέφτη και στη συνέχεια ζωγράφιζε έντονα χρώματα στις γρατζουνιές, έτσι ώστε το χρώμα να διαφαίνεται στο μπροστινό μέρος του καθρέφτη και στη συνέχεια, κόλλαγε τα κομμάτια του καθρέφτη σε μια ειδικά διαμορφωμένη επιφάνεια.

Γίνεται γνωστός στην Ευρώπη ως καινοτόμος καλλιτέχνης, πνευματώδης και αφηγητής ιστοριών και ως κάποιος που κάνει τέχνη την ίδια του τη  ζωή. “Τα ψηφιδωτά του Varda μοιράζονται με την πεζογραφία του την ποιότητα του ιριδισμού». Manchester Guardian, Λονδίνο, 1938– «Έχει μια πολύ λεπτή αίσθηση του χρώματος και μια εξαιρετική αίσθηση για το υλικό με το οποίο εργάζεται. Το έργο του είναι τόσο λεπτό όσο και έξυπνο, τόσο διανοητικό όσο και διακοσμητικό». New Statesman και Nation, Λονδίνο 1938.

Το 1940 μετακομίζει  στο Anderson Creek, στο Big Sur της Καλιφόρνιας, και στη συνέχεια στο Monterey. Στα τέλη του 1943 έπεισε τον συγγραφέα Henry Miller να μετακομίσει στο Big Sur. Το 1944 ο Μίλερ γράφει ένα άρθρο θαυμασμού για το Varda με τίτλο «Varda the Master Builder», το οποίο δημοσιεύτηκε από το Circle Magazine, ένα πρωτοποριακό περιοδικό τέχνης και λογοτεχνίας στο Berkley, εκδότης του οποίου ήταν ο George Leite. Κατά τα χρόνια του πολέμου το σπίτι του στο Monterey γίνεται χώρος φιλοξενίας για καλλιτέχνες, συγγραφείς και άλλους δημιουργικούς ανθρώπους.

Μέσω του Henry Miller, ο Varda γνώρισε τη συγγραφέα Anaïs Nin, έκαναν στενή παρέα και η Nin  έγραφε συχνά για εκείνον. Το μυθιστόρημά της «Collages» περιλαμβάνει ένα ελαφρώς μυθιστορηματικό προφίλ τoυ Varda.

Από το 1943 αρχίζει να περνάει στα κολλάζ από τις προηγούμενες ψηφιδωτές/καθρέφτες εικόνες του. Το κολλάζ, το οποίο συνήθως συνδύαζε κομμάτια υφάσματος και κομμάτια χαρτιού με χρώμα πάνω σε έναν πίνακα, θα παραμείνει το αγαπημένο του μέσο για το υπόλοιπο της ζωής του.    Το 1946 ο Varda διδάσκει στο Black Mountain College, ένα πειραματικό σχολείο στην αγροτική Βόρεια Καρολίνα. Στις αρχές της δεκαετίας του 1950 o Varda διδάσκει στη Σχολή Καλών Τεχνών της Καλιφόρνια, το σημερινό  Art Institute of San Francisco.

Περίπου το 1948 o Varda και ο βρετανικής καταγωγής καλλιτέχνης Gordon Onslow Ford αποκτούν  ένα παλιό φέριμποτ με την ονομασία Vallejo. Αγκυροβολούν  μόνιμα το Vallejo στο Sausalito, στον μικρό οικισμό απέναντι από τη γέφυρα Golden Gate του Σαν Φραντσίσκο. Χρησιμοποιώντας υλικά που είχαν περισυλλέξει  από μια κλειστή ναυπηγική επιχείρηση εν καιρώ πολέμου, αναδιαμόρφωσαν το φέριμποτ σε στούντιο και κατοικία για τoν Varda.

Το Vallejo, το οποίο ανακαινίστηκε σχεδόν εξ ολοκλήρου από υλικά που είχαν πεταχτεί, περιγράφεται  από τη φίλη του Varda, Maya Angelou, ως «το κάστρο των ονείρων ενός ευτυχισμένου παιδιού«. Χρησιμοποιώντας φθηνές βαφές υφασμάτων, ο Varda μεταμόρφωσε παλιά ρούχα σε πολύχρωμα κοστούμια. Τα χαρούμενα ζωγραφισμένα ιστιοφόρα του είχαν ζήσει προηγούμενες ζωές ως μεταλλικές σωσίβιες λέμβοι. Ο Varda μετέτρεψε το Vallejo σε ένα είδος σαλονιού. Ήταν εξαιρετικός μάγειρας και οικοδεσπότης ,όπου υποδεχόταν τους καλεσμένους με απίθανες  ιστορίες και ατελείωτα δείπνα. Τα πάρτι με τα κοστούμια του είχαν γίνει διάσημα εκείνη την περίοδο.

Το 1967 η Agnès Varda σκηνοθετεί μικρού μήκους ντοκιμαντέρ με τίτλο «Uncle Yanco». Η Agnès Varda, η οποία δεν είχε γνωρίσει ποτέ τον Varda, μέχρι να γυρίσει την ταινία, τον αναφέρει  στην ταινία ως θείο λόγω της διαφοράς ηλικίας τους, αλλά στην πραγματικότητα ήταν η νεότερη πρώτη ξαδέρφη του  Varda[1]. Ήταν κόρη του Jean L. Varda, ο οποίος ήταν αδελφός του πατέρα του Varda, Michel. Η ταινία εξερευνά τον τρόπο ζωής του, τις ιδεολογίες του και τους δεσμούς του με την υποκουλτούρα των χίπις.

Ο Varda. παντρεύτηκε τρεις φορές: με την Dorothy Varda κατά τη δεκαετία του 1920, με τη Virginia Barclay από το 1940 έως περίπου το 1947 και με τη Chryssa -Χρύσα Βαρδέα Μαυρομιχάλη, από το 1955 έως το 1958.Σήμερα ζει η εγγονή του, η Joui Turandot[2].

Εκθέσεις του και έργα του έχουν παρουσιαστεί στο Oakland Art Museum, San Francisco Museum of Rental Art Gallery, New Arts Gallery in Houston, Texas, UCLA ,Palo Alto, at Room at the Top Gallery,Martin Schwieg Gallery in St. Louis, Souza Gallery in Mexico, Stanford University. Ο Varda  πέθανε το 1971 από καρδιακή προσβολή κατά την άφιξή του με το αεροπλάνο στο Μεξικό. Την ίδια χρονιά το μουσείο De Young Memorial Museum πραγματοποιεί την έκθεση, η οποία λόγω του θανάτου του μετατράπηκε σε αναδρομική.To 1973 το Arts Festival του Sausalito είναι αφιερωμένο στον Jean Varda.

Η διάσημη φράση του ‘επιθυμώ να ζω σε έκσταση’ είναι στενά συνδεδεμένη με όλη τη φιλοσοφία της δημιουργίας της  Τέχνης.

Αναφορές/References

[1] Εδώ αναφέρεται το γενεαλογικό δέντρο https://gw.geneanet.org/wikifrat?lang=en&pz=honore+gabriel&nz=de+riqueti+de+mirabeau&p=eugene+jean&n=varda

[2]  https://www.jouiturandot.com/

Γεωργία Μανωλοπούλου
Μουσειολόγος